ZEYTİNBURNU
İstanbul’un Marmara Denizi’ne kıyısı olan semtlerinden biri de Zeytinburnu’dur. Geçmişi İstanbul’un antik tarihine kadar uzanan Zeytinburnu konum olarak, İstanbul surları ve Bakırköy (antik adıyla Hebdoron) arasında yer alır.
Tarihçesi
Semt Doğu Roma İmparatorluğu döneminde “Strongylion” veya “Kyklobion”, kimi kaynaklarda ise liman-kale ya da kule olarak tanımlanmıştır. Ünlü Roma yollarından Egnatia Yolu ilçenin güneyinden geçerek İmparatorluğun başkentini, Trakyave Makedonya üzerinden Adriyatik Denizi’ne bağlıyordu.
Bu bölge, Marmara kıyılarından başlamak üzere, Konstantinopolis’in başlıca giriş kapısı olan Altın Kapı (Yedikule Zindanları), Belgradkapı, Silivrikapı, Mevlanakapı ve Topkapı Zeytinburnu’na açılır.
Türklerden önceki döneme ilişkin en önemli yapı, Balıklı Ayazması’nın yanına yapılan Balıklı Kilisesi (Panagia Pege)’dir. Kilise, İmparator I. Leo tarafından 457-474 yılları arasında inşa ettirilmiştir.
İklimin zeytin yetiştirilmesine elverişli olduğu bu çağlarda Zeytinburnu yöresi bir gezinti yeriydi. İstanbul kentinin kıyısında bir eğlenme, dinlenme, gezinme yeri olarak uzun yıllar İstanbul halkının yaşamını etkiledi.
Daha sonraki çağlarda, Bakırköy ile Kazlıçeşme arasında “İskender Çelebi” adıyla bilinen bir gezinti yeri bulunuyordu. Çok güzel bir bahçe, bahçenin içinde köşkler, köşklerin önünde denizle kucak kucağa olan yalılar vardı.
Marmara Denizi’nde bir burun!
Semt ismini, Marmara kıyılarından doğuya bakıldığında, coğrafi olarak bir burun gibi gözükmesinden dolayı aldığı düşünülmektedir. Bununla birlikte bu alandaki zeytinlikler de semte ikinci adını vermiştir. Bakırköy’de bulunan Zeytinlik Mahallesi, bir zamanlar var olan zeytin varlığının bir diğer kanıtıdır.
Zeytinburnu günümüzde, Tarihi Yarımada ile surlarla ayrılmış, E-5 karayolunun sınırında ve havalimanına 15-20 dakikalık mesafededir. Bu sebeple İstanbul’un dışarı açılan önemli bir penceresidir. Doğusunda Fatih, kuzeydoğuda Eyüp, kuzeyinde Bayrampaşa, batısında Güngören, Bakırköy, kuzeybatısında Esenler, güneyinde ise Marmara Denizi’yle çevrilidir.
Ekonomisi
Zeytinburnu’nda yerleşimi sağlayan en önemli etkenlerden biri de Kazlıçeşme’de dericilik sanayisinin kurulmasıdır.
Türkiye’de dericilik sanayisinin 150 yılı aşkın tarihçesi Kazlıçeşme’de başlamıştır. Kazlıçeşme kentin dışında kalan boş bir yöreydi. Dericilik sanayi, deniz kıyısında, suyu, güneşi kısaca kendisine gerekli tüm olanakları sağlayabileceği bir ortam bulmuştu. Bu ortamda dericilik gelişirken çevreye yerleşenlerin sayısı da her geçen gün biraz daha çoğalıyordu. Özellikle 19. yüzyılda yoğun dericilik faaliyetleri nedeniyle mezbaha anlamına gelen Salhane ismi sahil kesimi için kullanıldı. Bölge “Büyük Salhane” olarak anıldı.
Dericilik sanayini, dokuma sanayi izledi. 1927 yılında Bezmen’ler Kazlıçeşme’de dokuma sanayini kurunca çalışan işçiler çevreye yerleşmeye başladılar.
Osmanlının ilk fabrikalarından olan ve 1850’de Bakırköy-Zeytinburnu sınırına kurulan “Bakırköy Pamuklu Dokuma Fabrikası”, ilçenin ekonomik yapısında önemli bir etkendir. Fabrika Cumhuriyet Döneminde Sümerbank’a devredildi. Zeytinburnu Sümer Mahallesinin ismi de buradan gelir. Mahalle uzun yıllar fabrika işçilerinin yerleşim yeri olmuştur. Bir diğer Osmanlı fabrikası da silah sanayisine hizmet için Zeytinburnu’nda kurulan demir fabrikasıdır. İlçe sahilindeki Demirhane Caddesi adını buradan almıştır.
Günümüzde ilçenin kuzeydeki Seyitnizam, Merkezefendi ve Maltepe Mahallerinde Demirciler ve Matbacılar Siteleri ile Otosanayi Siteleri bulunmaktadır. İlçenin merkezi sayılan güney kısmında ise yoğun yerleşim nedeniyle, temel faaliyet sanayi yerine ticarettir.
İstanbul’un 7. organik pazarı olan “Zeytinburnu Organik Halk Pazarı”, 30 Ekim 2010 gününden beri ilçede faaliyettedir.
Günümüzde Zeytinburnu İlçesinde 13 mahallede, 58 cadde ile 971 sokak bulunmaktadır. İlçenin ana caddesi 58. Bulvar adlı, trafiğe tek yönlü açık caddedir. İlçede caddeler genellikle numara ile adlandırılır. Olivium Outlet Center, semtteki en yoğun alışveriş merkezlerinden biridir.
Tarihi Yapılar
-Kazlıçeşme Fatih Camii
-Takkeci İbrahim Ağa Camii
-Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Mescidi
-Yenikapı Mevlevihanesi
-Balıklı Rum Kilisesi ve Balıklı Ayazması
-Balıklı Rum Vakfı Hastanesi
-Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi
-Zeytinburnu Belediye Başkanlığı Binası (Tarihi 1828’e kadar giden bir askeri hastanedir.)
-Abdülbaki Paşa Kütüphanesi
-Merkez Efendi Hamamı
-Kazlı Çeşme, bir mahalleye de adını veren kaz figürlü çeşmedir.
Kültür
Zeytinburnu’nda yer alan “Merkezefendi Tıp Bitkiler Bahçesi” çeşitli tıbbi bitkilerin yetiştirildiği ve bu alanda kursların düzenlediği bir merkezdir. 1999 yılından beri her yıl Haziran ayının başında kutlanan geleneksel “Merkezefendi Geleneksel Tıp Festivali” ilçedeki önemli aktivitelerdendir.
İstanbul’un fethi için gerçekleşen savaşlar büyük oranda ilçe sınırları dâhilinde gerçekleşmiştir. İlçede Fatih’in fetih için kurduğu karargâhın yeri küçük bir anıtla belirtilmiştir. Anıta itafen semtin adı “Dikilitaş”tır. Fetih konusuna ışık tutması için yapılan Panorama 1453 Tarih Müzesi ilçenin kuzeyinde Topkapı’da yer alır.
Popüler Kültür
Hızla büyüyen Zeytinburnu, işçi ve gecekondu temalı filmler için çekim mekânı olmuştur. Ödüllü film “Üç Tekerlekli Bisiklet” ve “Hayat Bazen Tatlıdır” filmlerinin bazı sahneleri ilçede çekilmiştir. Yeşilçam dönemi komedi tarzı yapımlarıyla hatırlanan Kemal Sunal’ın “Bekçiler Kralı” filmi, Zeytinburnu’na atanan bir bekçinin hikâyesini anlatır. Bunun dışında surları dekor olarak kullanan filmler de vardır. Türk sinemasının ilk işçi temalı filmlerinden sayılan olan Tarık Akan’ın rol aldığı “Çark” filmi, ilçede bulunan deri işçilerinin yaşamını konu alır.
Zeytinburnu’na yemek konusunda en önemli mekânı “Tarihi Merkezefendisi Köftecisi” dir. Tarihi köfteci, 1962’den beri faaliyettedir. Etin özelliği dananın kaburgası ve kuzunun boşluğundan yapılmasıdır. Günümüzde benzer adlarla aynı bölgede başka köfteciler de vardır ve Vedat Milor’un tabiri ile bölge bir “köfte gettosu”na dönüşmüştür.
Eğitim
Zeytinburnu’nda üç vakıf üniversitesinin yerleşkesi vardır. Bunlar Yeni Yüzyıl Üniversitesi Dr. Azmi Ofluoğlu Yerleşkesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Topkapı yerleşkesi ve Koç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Kampüsüdür. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Topkapı yerleşkesi Yenikapı Mevlevihanesidir. 27 Şubat 2014 tarihinde Biruni ÜniversitesiZeytinburnu sınırları içerisinde kurulmuştur. Zeytinburnu ve çevresinde pek çok özel yabancı dil, İngilizce ve diğer eğitim merkezleri vardır. İngilizce seviyenizi belirlemek, kariyerinizde yeni bir sayfa açmak ve daha iyi bir eğitim almak için İngilizce kursu Maslak’tan ve Şişli’den kolayca ulaşabileceğiniz, bire bir dil eğitiminde lider SDM İngilizce Dil Okulu, Mecidiyeköy Metrobüs ile Osmanbey Metro duraklarının arasında, Şişli Camii’nin hemen karşısında yer almaktadır. Mecidiyeköy’den Taksim yönüne giderken Cevahir AVM sol tarafta kalacak şekilde geçildiğinde, 500 m sonra sol tarafta, kolayca bulabileceğiniz bir konumdadır. İngilizce kursu İstanbul – Şişli merkezli dil okulu, Taksim ve Mecidiyeköy tarafında metro, metrobüs ve otobüs ulaşımı ile şehrin her yerinden kolayca ulaşılabilir bir noktada İngilizce kursu eğitimlerine devam etmektedir.
Editörün önerisi:
Tarihi Yarımada’nın hemen yanı başında yer alan Zeytinburnu’nda pek çok tarihi eseri görebilir ve kültürel mirasımıza tanıklık edebilirsiniz. Yedikule Hisarı, Kara Surları, Kazlıçeşme Fatih Camii, Balıklı Rum Kilisesi, Balıklı Ayazması, Yenikapı Mevlevihanesi bunlar arasında en önemlileridir. Diğer tarihi eserler ise Abdülbaki Paşa Kütüphanesi, Erikli Baba Tekkesi, Seyyid Nizam Tekkesi, Merkez Efendi Türbesi, Merkez Efendi Hamamı, Merkez Efendi Camii, Takkeci İbrahim Ağa Camii’dir. Bununla birlikte eğer ailenizle birlikte bir hafta sonu gezisine çıktıysanız, içerisinde restore edilmiş tarihi yapılar, geniş yeşil alanlar, gezi parkurları, havuzlar ve çocuk oyun alanları olan Topkapı Kültür Park’ta keyifli zaman geçirebilirsiniz.
Ulaşım:
Zeytinburnu’na İstanbul’un pek çok noktasından kolaylıkla ulaşmak mümkündür. Kabataş, Karaköy, Eminönü, Bağcılar’dan tramvay ile Zeytinburnu’na ulaşabilirsiniz. Aynı zamanda Aksaray-Havaalanı metrosu ile de ilçeye ulaşmanız mümkündür. Eminönü, Taksim, Bakırköy’den hareket eden otobüsler ile Zeytinburnu’na gidebilirsiniz. Dilerseniz Sirkeci – Florya sahil yolunu da ilçeye ulaşmak için kullanabilirsiniz.
