ÜCRETSİZ WHATSAPP 
Dilbilimi ile oldukça yakın bir ilişkisi olan “çeviri”, bir dildeki metnin, bir başka dile aktarılması anlamına geliyor. Bu açıdan baktığımızda “çeviri”, bilmediğimiz ve konuşamadığımız dilin -yabancı dilin- yarattığı iletişim kopukluğunu giderme yöntemidir. Günümüzde teknolojinin tüm nimetlerinden -başta İnternet olmak üzere- alabildiğine yararlanan çevirinin tarihçesi milattan önce 2000’li yıllara kadar uzanıyor. Anadolu’da yaşayan Asurlular, Babilliler ve Hititlerde uzman kâtipler olduğunu biliyor muydunuz? Ve hatta çeviri büroları! Tarihte geriye doğru gittikçe, bugünün teknolojisini yorumlamak çok daha ilginç bir boyuta ulaşıyor. Çeviri tarihi kadar eski olmasa da Google Translate’in de tarihi gelişimi var. Öyleyse “İngilizce çeviri yaparken Google Translate başarılı mı?” sorusuna cevap verebilmek için çevirinin özüne doğru ilerleyelim.
Çeviri sözcüğünün kökeni Anadolu’da!
Antik tarihten yakın tarihe kadar yazılı ve sözlü çeviri eylemini niteleyen kelimeler, dünya üzerinde konuşulan dillerde de farklılıklar gösteriyor. Örneğin 18. yüzyılda Fransızcada ‘le truchement’, İtalyancada ‘il dragomanno, İl turcimanno’, Almancada ‘Dolmetschen’ olarak kullanılan çevirmen sözcüğünün milattan önce 2000’li yıllarda Anadolu’ya uzandığı (ilgi duyanlar için Anadolu’daki Mitannicede ‘talami’ olarak kullanıldığını belirtebiliriz) biliniyor. Türkçe “tilmac” sözcüğünün kaynağı olan kelimenin “farklı diller konuşan tarafların anlaşmasını sağlayan aracı” anlamında kullanıldığı, 13. yüzyılda “tolmetsche” şeklinde Macarca üzerinden Orta Yüksek Almancaya geçtiği ileri sürülüyor. (İngilizcenin kökeninde de Almanca olduğu savunulmaktadır.) Şu an açıp, baktığınızda gördüğünüz 104 dili çeviren Google Translate’in ‘çeviri’ kelimesinin, işte böylesine eski bir geçmişi var.
21. yüzyılın bir iletişim çağı olduğunu hiç kimse inkâr edemez. Uluslararası ilişkiler başta olmak üzere ekonomi, politika, teknoloji, bilim kültür ve sanat dallarında sürdürülen bilgi alışverişi de oldukça yoğun ve hızlı… Fakat şurası bir gerçek ki, ‘çeviri’ 21. yüzyılda da antik çağlardaki önemini ve gerekliliğini korumaya devam ediyor. Tüm bu gelişme ve gerelilikler kişilerin İngilizce başta olmak üzere dil eğitimleri, İngilizce kursu ve benzer eğitim alanlarına -mütercim ve tercüman yetiştiren yüksek okullar- yönelmesini sağladığı gibi çevirinin teknolojiden yararlanma zorunluluğunu da yaratıyor. Ancak bilgisayar çevirilerinde yaşanan güçlükler, bir dilden diğerine çeviri ve özellikle de edebi çevirilerin pek de kolay olmadığını herkes ve tabii dilbilimceler oldukça iyi biliyor. (İlgi duyanlar ‘Çeviribilim’ hakkında inceleme yapabilirler.)
“Yorumlayıcı olarak değil hatip olarak”
Söz, Romalı düşünür Cicero’ya (M.Ö. 106-43) ait. Antik çağın önemli düşünürlerinden biri olan Cicero, söz ve içerik ayrımını sisteme oturtan ilk kişidir. Çok eski bir örnek olarak düşünebilirsiniz ama Cicero, yabancı edebiyatları kendine uydurma ve yerleştirme -adaptation- eğiliminin temsilcilerindendi. Google Translate’in edebi çeviriler konusunda henüz Antik Çağ düşünürlerinin yakınına dahi gelemediği ise tuhaf, şaşırtıcı ama gerçek! Yine de sıklıkla kullandığımız Google Translate’e haksızlık etmeyelim. Kaynaklar, Google’un yedi dilin tercümesi için sinirsel makine tercümesi olarak adlandırılan yeni bir teknolojiyi kullanmakta olduğunu ve böylece, bilgisayarlar tarafından yapılan çevirilerin insan çevirilerine benzetilmeye çalışıldığını söylüyor. Uygulama kelime kelime çevirmek yerine bütün cümleyi tek seferde çeviriyor. Sonuçta, çok daha doğru ve insanların konuşmalarına daha yakın cümleler ortaya çıkıyor. Bu teknolojinin bütün diller için kullanılacağı da -belki de artık kullanılıyordur- açıklanan bilgiler arasında.
Bu durumda “İngilizce çeviri yaparken Google Translate başarılı mı?” sorusuna verilebilecek cevap ancak pratik konuşmalar ve kelimeler için ‘evet’ olabilir. Deneyimli bir edebi çevirmenin belki de başvurabileceği -ya da hiç başvurmayacağı- en son kaynak olan Google Translate, İngilizce kursu başlangıcında olanlar için kolay ve hızlı bir yardımcı olabilir. Yine de İngilizceden İngilizceye çeviren kalın ve eski İngilizce sözlüklerinizi yanınızdan ayırmamanızda fayda var.
